ทางจำเป็นและภาระจำยอมเป็นทรัพยสิทธิประเภทหนึ่งที่มีหลักเกณฑ์คล้ายคลึงกัน แต่มีความแตกต่างกันที่สำคัญดังนี้
ทางจำเป็น
- เกิดขึ้นได้ในกรณีที่ที่ดินแปลงหนึ่งถูกที่ดินแปลงอื่นล้อมอยู่จนไม่มีทางออกสู่ทางสาธารณะได้
- เจ้าของที่ดินแปลงที่ถูกล้อมมีสิทธิขอใช้ทางผ่านที่ดินแปลงที่ล้อมอยู่
- เจ้าของที่ดินแปลงที่ล้อมอยู่ต้องยอมรับการผ่านของเจ้าของที่ดินแปลงที่ถูกล้อม
- ทางจำเป็นมีค่าทดแทนเสมอ
ภาระจำยอม
- เกิดขึ้นได้ในกรณีที่ที่ดินแปลงหนึ่งมีภาระบางอย่างอันเป็นคุณแก่ที่ดินแปลงอื่น
- เจ้าของที่ดินแปลงที่มีภาระต้องยอมรับการใช้ประโยชน์จากที่ดินแปลงอื่น
- เจ้าของที่ดินแปลงที่ได้ประโยชน์ไม่ต้องจ่ายค่าทดแทน
สรุปความแตกต่างระหว่างทางจำเป็นและภาระจำยอม
| ลักษณะ | ทางจำเป็น | ภาระจำยอม |
|---|---|---|
| เกิดขึ้นได้เมื่อ | ที่ดินแปลงหนึ่งถูกที่ดินแปลงอื่นล้อมอยู่จนไม่มีทางออกสู่ทางสาธารณะ | ที่ดินแปลงหนึ่งมีภาระบางอย่างอันเป็นคุณแก่ที่ดินแปลงอื่น |
| เจ้าของที่ดินแปลงที่ล้อมอยู่ | ต้องยอมรับการผ่านของเจ้าของที่ดินแปลงที่ถูกล้อม | ต้องยอมรับการใช้ประโยชน์จากที่ดินแปลงอื่น |
| มีค่าทดแทนหรือไม่ | มีค่าทดแทนเสมอ | เจ้าของที่ดินแปลงที่ได้ประโยชน์ไม่ต้องจ่ายค่าทดแทน |
ตัวอย่างของทางจำเป็น เช่น ที่ดินแปลงหนึ่งถูกที่ดินแปลงอื่นล้อมอยู่จนไม่สามารถเข้าถึงถนนสาธารณะได้ เจ้าของที่ดินแปลงที่ถูกล้อมจึงมีสิทธิขอใช้ทางผ่านที่ดินแปลงที่ล้อมอยู่ โดยเจ้าของที่ดินแปลงที่ล้อมอยู่ต้องยอมรับการผ่านของเจ้าของที่ดินแปลงที่ถูกล้อม และเจ้าของที่ดินแปลงที่ล้อมอยู่ต้องจ่ายค่าทดแทนให้กับเจ้าของที่ดินแปลงที่ล้อมอยู่
ตัวอย่างของภาระจำยอม เช่น ที่ดินแปลงหนึ่งมีบ่อน้ำ แต่เจ้าของที่ดินไม่มีทางนำน้ำจากบ่อน้ำไปใช้ เจ้าของที่ดินแปลงหนึ่งจึงสามารถขอใช้ทางผ่านที่ดินแปลงอื่นเพื่อนำน้ำจากบ่อน้ำไปใช้ โดยเจ้าของที่ดินแปลงที่มีทางผ่านต้องยอมรับการใช้ประโยชน์จากที่ดินแปลงหนึ่ง และเจ้าของที่ดินแปลงหนึ่งไม่ต้องจ่ายค่าทดแทนให้กับเจ้าของที่ดินแปลงที่มีทางผ่าน